ICT
Een steeds groter deel van onze producten bestaat uit ICT-apparatuur. Alle organisaties hebben mobiele telefoons, laptops, tablets en vaak ook nog servers nodig. Wanneer het gaat over circulair inkopen worden ICT-middelen vaak als kansrijke productgroepen genoemd: er is immers veel impact te realiseren. Daarbij gaat het vooral om de hardware: software is immers geen fysiek product, en circulaire principes zijn daar dus lastig op toe te passen.
De ketens van deze producten zijn echter complex, omdat er zo veel verschillende onderdelen en materialen in zitten. Daarmee is het lastig om deze keten te ‘sluiten’. Daarnaast is het inzetten op internationale sociale voorwaarden een belangrijk aandachtspunt in deze productgroep. Zorg daarom dat je met een marktconsultatie valideert welke ambities reëel zijn voor jouw opgave.
Aspecten van circulaire ICT
Bij het toepassen van circulaire principes in de ICT zijn drie aspecten relevant:
- Energieprestaties
- Reduceren van materiaalgebruik
- Transparantie van (afkomst van) materialen en data- en softwaregebruik
Bepalen van daadwerkelijke behoefte
Zeker bij ICT-apparatuur is het belangrijk om de behoefte duidelijk te bepalen. Wat je niet hoeft te vervangen, hoef je immers niet in te kopen. Voor veel medewerkers is de gewenste apparatuur overgekwalificeerd. Een oud, refurbished model kan in dat geval nog jaren mee. Ga hier op tijd over in gesprek met de ICT-afdeling, zodat er een gezamenlijke ambitie kan worden bepaald. Er zijn ook organisaties die volledig ontzorgen, en apparaten pas vervangen als dat nodig is.
Lange en complexe keten
De ketens van ICT-producten zijn lang, internationaal en daarmee complex. Zo bestaat een normale mobiele telefoon uit zo’n 34 materialen, die afkomstig zijn uit niet minder dan 62 landen. Toeleveranciers van componenten van ICT-apparatuur hebben vaak zelf die keten ook niet inzichtelijk, en weten weinig over de herkomst van de materialen in hun producten. Het gebrek aan transparantie en samenwerking in deze keten maakt dat het vaak lastig is om kringlopen hoogwaardig te sluiten.
Verwerking van ICT-afval
Naast de inkoop van ICT wordt er ook veel ICT afgevoerd. De meest duurzame optie is iets nieuws niet kopen of later kopen: kijk daarom eerst naar de mogelijkheden van levensduurverlenging. Wanneer levensduurverlenging geen optie meer is, zorg dan voor een zo verantwoord mogelijke afvoer. Die voorkomt dat onbedoelde export van afgedankte apparatuur naar landen gaat waar geen adequate afvalverwerking is. De WEEE-richtlijn geeft daar duidelijke richtlijnen voor. Voorbeelden van partijen met veel expertise op dit vlak zijn Weee Nederland en Recover-E.
Internationale samenwerking
ICT-leveranciers zijn grote multinationals met een enorme invloed op de wereldmarkt. Zelfs een ICT-aanbesteding voor de gehele Rijksoverheid is internationaal gezien een vrij kleine vraag. Daarom wordt er op dit moment internationale samenwerking opgezet tussen verschillende aanbestedende diensten om te komen tot een internationaal kader voor circulariteit in deze productgroep. Met dat kader kunnen vervolgens op een eenduidige manier de grote, dominante marktpartijen uitgedaagd worden om stappen te zetten op dit vlak.
Mogelijkheden voor maatwerk-electronica
Buiten de standaardproducten zoals mobiele telefoons, tablets en laptops hebben sommige organisaties behoefte aan maatwerk-elektronica. Omdat deze elektronica uniek ontwikkeld moet worden voor een opdrachtgever, liggen hier meer kansen om leveranciers uit te dagen om circulaire principes toe te passen. Voorbeelden hiervan zijn de slimme meters van Alliander, Stedin en Delta, en ‘aftellers’ van ProRail: apparaten die boven een perron de tijd tot vertrek aftellen voor de machinist.
Aandachtspunten
- ICT-apparatuur is een ingewikkelde productgroep om circulair in te kopen, omdat de keten lang en complex is.
- Bij ICT is winst te behalen met aandacht voor ketentransparantie, omdat daarmee – op langere termijn – kansen voor circulaire modellen worden gecreëerd.
- Het laten verwijderen van ICT-apparatuur is ook een moment om circulaire principes mee te nemen: hoe hoogwaardig wordt apparatuur nog ingezet, en – bij verwerking op materiaalniveau – waar en hoe wordt deze verwerkt?
Praktijkvoorbeelden
Alliander, Stedin & Delta: Fair Meter
Bij de ontwikkeling van een nieuwe elektriciteits- en gasmeter is meer dan 20% materiaalbesparing gerealiseerd door op basis van de circulaire ambities in gesprek te gaan met ketenpartners.
Rijksoverheid: Hergebruik ICT-apparatuur
Als alternatief voor de vernietiging van datadragende apparatuur onderzocht de Rijksoverheid de mogelijkheden om apparaten op te schonen en opnieuw te verkopen.
Provincie Utrecht: ICT-apparatuur
De Provincie Utrecht kwam na een lange verkenning tot de conclusie dat ICT-hardware lastig circulair in te kopen is, als gevolg van de lange en complexe keten.
Provincie Noord-Brabant: meetapparatuur
Door meer functioneel uit te vragen (‘meetdata’ i.p.v. ‘meetapparatuur’) kreeg de markt de ruimte om nieuwe technieken toe te passen in een eigen ontwerp.
Achtergrondinformatie
Factsheet - Samenvatting Leernetwerk ICT 2018
Deze eindrapportage laat zien welke kansen er liggen voor het circulair inkopen van ICT-producten, en waar aandachtspunten liggen voor een inkoper.
Publicatie - Greenpeace Guide to Greener Electronics 2017
Greenpeace scoort elektronicamerken op basis van drie aspecten (energieverbruik, grondstofverbruik en toepassing van chemicaliën) en geeft aanbevelingen voor verduurzaming van de sector.
Publicatie - REBUS Sectorrapport ICT
In dit rapport worden de belangrijkste ontwikkelingen rondom het duurzaam inkopen van ICT gepresenteerd.